Nawiązując do wypowiedzi kierownictwa Komisji Ad hoc ds. Migracji Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE oraz Komisji ds. Demokracji, Praw Człowieka i Kwestii Humanitarnych, będącej powtórzeniem orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 25 sierpnia 2021 r. wzywającego władze polskie i łotewskie do „zapewnienia wszystkim skarżącym żywności, wody, odzieży, odpowiedniej opieki medycznej i, jeśli to możliwe, tymczasowego schronienia”, opublikowanej 18 października 2021 r. na stronach internetowych ZP OBWE Poseł Barbara Bartuś Przewodnicząca Delegacji Sejmu i Senatu RP skierowała do władz ZP OBWE pismo.
Wskazała, że polsko-białoruska granica państwowa oddziela terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od terytorium Republiki Białorusi. Jej przebieg i status prawny został ostatecznie potwierdzony i uregulowany Umową między Rządem PRL a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o stosunkach prawnych na polsko-sowieckiej granicy państwowej oraz o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach granicznych, podpisany 15 lutego 1961 r., a następnie potwierdzony Traktatem między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, podpisanym w Warszawie 23 czerwca 1992 r., w którym Strony uznały swoją granicę za nienaruszalną.
W świetle art. 41 ww. Układu z 1961 r. jego strony – zarówno Polska, jak i Białoruś (będąca następcą prawnym ZSRR) zobowiązane są do podjęcia odpowiednich działań w celu zapobiegania nielegalnemu przekraczaniu granicy przez jakiekolwiek osoby. Wyspecjalizowane formacje mundurowe (w Polsce – Straż Graniczna) zostały wyznaczone przez każdą ze Stron do ochrony wspólnej granicy państwowej. Żadna z wymienionych umów nie zawiera postanowień upoważniających do przekraczania granicy państwowej ze względów humanitarnych. Co więcej, ponieważ wschodnia granica Polski jest jednocześnie zewnętrzną granicą Unii Europejskiej, w świetle obowiązujących przepisów można ją przekraczać tylko w wyznaczonych miejscach, tj. przejściach granicznych.
Przewodnicząca polskiej Delegacji Poseł Barbara Bartuś podkreśliła w swoim piśmie, że osoby „uwięzione w strefie przygranicznej” – jak wskazano w zamieszczonym oświadczeniu – pozostają poza terytorium RP. Z tego powodu Polska Straż Graniczna nie ma prawnej możliwości podejmowania wobec nich jakichkolwiek innych działań, gdyż stanowiłoby to naruszenie granicy i oczywistą ingerencję na terytorium innego państwa (Białoruś). Funkcjonariuszom Straży Granicznej nie wolno też w sposób nieuregulowany wwozić towarów i towarów przez granicę.
Wskazała także, że rząd Polski zaoferował rządowi Białorusi współpracę w zakresie udzielenia niezbędnej pomocy osobom przebywającym na terytorium tego kraju. W związku z brakiem zgodnej z prawem możliwości udzielenia pomocy cudzoziemcom bezpośrednio przez granicę, polskie władze rządowe w dniu 22 sierpnia 2021 r. podjęły decyzję o udzieleniu Białorusi pomocy humanitarnej przeznaczonej dla cudzoziemców i wysłały w tej sprawie notę dyplomatyczną. Konwój z pomocą humanitarną został przygotowany i wyruszył w kierunku przejścia granicznego w Bobrownikach już 23 sierpnia 2021 r. Strona białoruska nie wpuściła jednak konwoju. Mimo to polski rząd nadal proponował władzom białoruskim sensowną współpracę. W dniu 27 sierpnia 2021 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP skierowało kolejną notę dyplomatyczną do Ambasady Republiki Białorusi w Warszawie, odnosząc się do trudnej sytuacji grupy cudzoziemców przebywających na terytorium Białorusi w pobliżu granicy z Polską. Wspomnianą notą dyplomatyczną strona polska zwróciła się również wprost do władz białoruskich o pilne zapewnienie tej grupie osób żywności, wody, odzieży, dostępu do sanitariatów, odpowiedniej opieki medycznej i tymczasowego schronienia. Jednocześnie polskie MSZ przypomniało o gotowości strony polskiej do udzielenia pomocy w naturze, zadeklarowanej w nocie dyplomatycznej z 22 sierpnia 2021 r. MSZ ponownie zadeklarowało gotowość do natychmiastowego wysłania konwoju z pomocą humanitarną wnioskowaną przez Sąd. Zwrócił się również do Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Białoruś o wskazanie najpilniejszych potrzeb do oceny przez stronę białoruską i jej właściwe służby. Strona białoruska nie odpowiedziała jeszcze na tę prośbę.
Należy również wskazać, że zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej cudzoziemiec składa wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej do Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców za pośrednictwem komendanta oddziału Straży Granicznej lub komendanta placówki Straży Granicznej. W związku z tym nie ma możliwości przyjmowania przez polskie władze wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej od cudzoziemców przebywających po białoruskiej stronie granicy, ponieważ Straż Graniczna nie może ingerować i prowadzić swojej działalności na terytorium innego państwa. Jakiekolwiek działanie podjęte z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w stosunku do osób przebywających na terytorium Republiki Białorusi bez zgody strony białoruskiej stanowiłoby ingerencję na terytorium Białorusi.
Polska pomaga wszystkim, którzy naprawdę tego potrzebują. Polskie władze zapewniają cudzoziemcom zatrzymanym na terytorium Polski niezbędną pomoc, w tym pomoc medyczną. Polskie władze wydały około 15 000 wiz humanitarnych dla prześladowanych przez reżim Białorusinów w Mińsku. Polska ewakuowała ponad 1 300 uchodźców z Afganistanu.
Na koniec swojego pisemnego wystąpienia Poseł Barbara Bartuś podkreśliła, że wszyscy uciekający przed wojną i prześladowaniami znajdą w Polsce pomoc i wsparcie.
Jednocześnie Polska żałuje, że białoruskie władze cynicznie kontynuują instrumentalizację migrantów w celu stworzenia sztucznej presji na granice tego kraju z UE.